HET BOEK
Stichting Living Bible Society
Zevenhuizen, 1988
Aanleiding en oorsprong
Het Boek (2003) 23ste druk
Het Boek is een ‘gedachte-voor-gedachte-vertaling’ of een parafrase-vertaling. De vertaling is nog steeds populair en wordt nog gedrukt. Het karakter van Het Boek blijkt duidelijk uit de ontstaansgeschiedenis.
1971 – Het Boek gebruikt dezelfde vertaalprincipes als de Living Bible uit 1971. Dat is namelijk een parafrase-vertaling waaraan al sinds de jaren-50 is gewerkt door Kenneth N. Taylor. Hij wilde een letterlijke vertaling (American Standard Version) bewerken voor een groot publiek. Het resultaat werd voornamelijk gebruikt als evangelisatiemiddel. De taal was laagdrempelig en voor velen was de Living Bible hun eerste Bijbel.
1976 – In Nederland gaf de bekende uitgeverij Gideon volgens hetzelfde parafraseprincipe de Evangeliën uit onder de naam Levend Evangelie. De latere versie van het Nieuwe Testament heette Het Levende Woord, volgens de uitgevers: “Een parafrase-vertaling in gewoon, boeiend Nederlands”. Beiden zijn actief verspreid in hotelkamers.
1988 – In 1983 was de oprichting van Stichting Living Bibles International/Holland. Er werd gestart met de voorbereiding voor deeluitgaves van een Bijbelvertaling, die leidden tot de uitgave van Het Boek in 1988. Daarin was Het Levende Woord (1976) in licht gewijzigde vorm opgenomen.
1994 – In de Parallelbijbel staat de Statenvertaling steeds op de linker bladzijde en Het Boek op de rechter. Daardoor wordt het grote contrast tussen een woord-voor-woordvertaling en een parafrase duidelijk zichtbaar. Het maakt duidelijk waar meer of juist minder woorden in de tekst zijn gebruikt. De Parallelbijbel helpt de beginnende Bijbellezer bij diepere studie.
1996 – Het Leven – Praktische lessen uit Het Boek (NT) is de Nederlandse uitgave van de Life Application Bible. Het bevat de integrale tekst van Het Boek. Bij bijna elk vers wordt een praktische toepassing gegeven. Een complete Bijbel verscheen voor het eerst in 2001. De editie van 2011 bevat de gewijzigde tekst van Het Boek.
2008 – Het Boek is vaak en in allerlei vormen herdrukt. Dat was steeds met een ongewijzigde tekst. Toch verscheen in 2008 een herziening. De tekst is verbeterd en geactualiseerd. Ook is de nieuwste spelling toegepast. Het belangrijkste uitgangspunt was steeds toegankelijkheid. Die wijzigingen zijn dit keer wel gebaseerd op de Hebreeuwse en Griekse bronteksten. Veel wijzigingen zijn voorgesteld door lezers. Deze suggesties zijn beoordeeld door dr. Lieuwe van Kampen. Ook zijn een paar landkaarten toegevoegd. Wat voorbeelden van tekstwijzigingen:
Johannes 6:68
1988; “U bent de enige Die ons over het eeuwige leven kan vertellen”
2008; “U spreekt woorden die eeuwig leven geven”
Lukas 9:1
1988; “Hij gaf hun macht en gezag om boze geesten weg te jagen”
2008; “Hij gaf hun macht en gezag om boze geesten uit te drijven”. Men vond wegjagen te kinderlijk.
Mattheüs, Markus en Lucas
1988; ‘lamme, verschrompelde hand’
2008; ‘een verschrompelde hand’. Omdat ‘lamme’ overbodig was, is het weggelaten.
Het Bijbelboek Richteren werd Rechters.
2011 – Het nieuwe Leven – Praktische geloven (roodletter-editie) bevat de herziene tekst van 2008. Ook de praktische gedeelten en aantekeningen zijn herzien.
Vertaalmethode
Hoewel de Living Bible wel de term parafrase gebruikte in de verantwoording, heeft Het Boek dat niet gedaan. Het Boek noemde zichzelf aanvankelijk een ‘gedachte-voor-gedachte-vertaling’. Het Nieuwe Leven noemt zichzelf wel een parafrase. De uitgever zegt: “Er wordt net zolang gezocht naar geschikte woorden totdat de lezer een maximaal begrip krijgt van wat de oorspronkelijke auteurs op papier hebben gezet. […] Onze tekst gebruikt zoveel woorden als nodig zijn om de oorspronkelijke bedoeling maximaal recht te doen”. Dat gebeurt opvallend vaak in de brieven van Paulus. Bij de vertaling is geen gebruik gemaakt van Hebreeuwse en Griekse bronteksten maar wel van diverse andere Bijbelvertalingen.
Het Boek is dus een combinatie van vertaling en parafrase. In de edities voorafgaand aan de herziening van 2008 wordt als voetnoot aangegeven wat is ingevoegd. Het Boek kent uitersten wat waardering betreft. Vaak wordt hij in orthodoxe kringen laatdunkend afgedaan als een parafrase en dus onbruikbaar. Ds. J. J. Arnold schreef op 25 januari 1989 in het Nederlands Dagblad: “Het Boek kan ons, onze kinderen helpen de Schriften beter te verstaan. Maar dan telkens onder één voorwaarde: telkens weer terugkoppelen naar de oude of de gangbare vertaling. Trouwens, élke parafrase vraagt kritisch gebruik, ook een ‘schriftgetrouwe’”. De laagdrempeligheid en het leesgemak dragen nog steeds bij tot een immense verspreiding.
Algemene kenmerken
- Vaak gebruikt Het Boek (veel) meer woorden. Een opvallende passage is Hebreeën 11:28. Het Boek: “Omdat hij op God vertrouwde, zei Mozes tegen de Israëlieten dat zij een lam moesten slachten en het bloed ervan op de deurposten van hun huizen moesten strijken. Dan zou de doodsengel hun oudste kinderen niet doden, maar alleen die van de Egyptenaren”. Dat zijn 43 woorden. De Bijbel in Gewone Taal volgt ook die vorm en heeft in dat vers zelfs 56 woorden. De Statenvertaling (SV) heeft daar 22 woorden: “Door het geloof heeft hij het pascha uitgericht, en de besprenging des bloed, opdat de verderver der eerstgeborenen hen niet raken zou”.
- Een enkele keer gebruikt Het Boek juist minder woorden. Het Boek gebruikt 11 woorden in Markus 12:30 en vermeld niet dat dit het eerste gebod is. SV heeft daar 32 woorden.
- Bijbelteksten worden meer uitleggend vertaald. Vergelijk Johannes 3:5 SV: “Zo iemand niet geboren wordt uit water en Geest […]” is in Het Boek: “Als iemand na zijn natuurlijke geboorte niet ook geestelijk geboren wordt […]”
- Genesis 3:1 is ronduit plat en zeker niet letterlijk vertaald. Satan zegt daar: “God heeft jullie zeker wel verboden van de bomen in de hof te eten, hè?”
- Amos 5:24 heeft het over ‘een lawine van goede daden’. Die term is zeer expressief, maar de Israëlieten zullen hem niet gekend hebben. SV heeft daar ‘sterke beek’.
- Maten en gewichten staan in de tekst overal omgerekend. In Exodus 25:10 is de ark niet twee el, maar ‘113 cm lang’. En in Exodus 26:1 is de tabernakel niet achten en twintig el, maar ‘12,6 meter lang’. Over getallen gesproken: in Hosea 8:12 staat oorspronkelijk helemaal geen getal. Het Boek overdrijft met: “Zelfs al gaf ik haar 10.000 wetten […]”
- Het Comma Johanneum (1 Johannes 5:7) is ook in de herziening van 2008 ingevoegd, terwijl het niet in de oudste handschriften staat. De invoeging is: ‘[…] de Vader, het Woord en de Heilige Geest, en samen zijn Zij één’.
- Gods naam is weergegeven met HERE in klein kapitaal. Waar in de eerdere edities in Exodus 17:15 nog stond ‘Jehovah Nissi (De HERE is mijn banier)’ is dit weer teruggedraaid naar HERE. In Het nieuwe Leven – Praktisch geloven staat in de verklaring van Exodus 3:14 (‘Ik ben die ik ben’): “JAHWE is afgeleid van het Hebreeuwse woord voor IK BEN”.
Het Leven – Praktische lessen uit Het Boek
Dit is de versie met de tekst van Het Boek uit 2001. Met 1934 pagina’s (2de druk) staat hij boordevol praktische aantekeningen. Op de achterkant staat met grote letters: “Wat betekent de Bijbel voor mij vandaag?” Deze uitgave laat dus steeds zien ‘hoe het geloof in de praktijk van het leven zichtbaar kan worden’. Ieder Bijbelboek wordt ingeleid met veel achtergrondinformatie: een tijdbalk, kernpunten, een kort overzicht en hoofdthema’s. Steeds wordt ook een sleutelvers uit dat Bijbelboek gegeven. Onder de kernpunten van Hebreeën staat dat het 7 schrijvers heeft (‘en anderen’) waaronder Paulus. De uitgave bevat honderden informatieblokken. Een paar thema’s: De scheppingsdagen, Wonderen van Elia en Elisa, Gebeden in het boek Psalmen, Belangrijke lessen uit Bergrede, Namen van Jezus, Namen van God (in 7 van de 16 namen komt Jehovah voor). Een paar blokken zijn nogal uitgebreid: Samenvatting van de evangeliën en Zes manieren om te denken zoals Christus. Over twee pagina’s staat een overzicht van de twaalf leerlingen, met hun Beroep, Karaktertrekken, Gebeurtenissen, Wat Jezus over hen zei, Lessen uit hun leven. Ook zijn honderden – vooral kleine – landkaarten opgenomen. Meer dan 130 personen worden afzonderlijk beschreven, met (indien van toepassing): sterke kanten en bekwaamheden, zwakheden en fouten, lessen uit zijn/haar leven en kernpunten. Bij de kenmerken van Jozef staat: Echtgenoot van Jezus’ moeder en daarmee zijn aardse vader. Daar had beter ‘pleegvader’ kunnen staan. In het paginagrote blok ‘Hoe ga je om met seksualiteit?’ wordt concreet gesteld: “De Bijbel gaat ervan uit dat seks uitsluitend hoort bij een verbondsrelatie. […] Binnen dit veilige verbond van intimiteit en liefde dienen kinderen op te groeien. Dat is Gods ideaal”.
Het Boek – Quote-editie (2012)
Roodletter- en Quote-editie
Het nieuwe Leven – Praktisch geloven is ook een roodlettereditie en daarmee de meest complete uitgave van de vertaling. Dat zit zo. De Amerikaanse redacteur Louis Klopsch (1852-1910), bedacht een methode om de uitspraken van God en Jezus in een onderscheidende kleur letter te drukken. Dat werd rood, een impliciete verwijzing naar Jezus’ bloed. De verantwoording noemt dit ‘het directe spreken’. Meestal is snel duidelijk wie aan het woord is. Zo is 10% van de tekst van Hebreeën rood gemarkeerd, altijd zijn het citaten uit het Oude Testament. Opvallend veel rood vinden we in de profeten, met als hoogtepunt Obadja, namelijk 100%. Onder anderen in Ruth, Spreuken en Prediker zijn geen rode letters te vinden. In de evangeliën zijn alle uitspraken van Jezus in het rood gedrukt, net als de hoofdstukken twee en drie van de Openbaring. In veel gevallen moesten er moeilijke keuzes gemaakt worden waarbij de context en ook de brontekst geraadpleegd werd. Een voorbeeld daarvan zijn de criteria rond engelen. De uitspraak van een engel die ‘ik’ gebruikt (als spreekbuis voor God) wordt rood, bijvoorbeeld de Engel die tegen Manoach spreekt. Maar niet rood is de aankondiging van Gabriël, omdat hij God aanhaalt in de derde persoon. Opvallend is dat de eerstgenoemde een Engel is, dus met hoofdletter. De uitspraken van de engel die in Openbaring 18 de val van Babylon aankondigt, staan ook in het rood, ondanks dat hier God wel in de derde persoon wordt gebruikt. Uiteindelijk is ongeveer een kwart van de tekst van Het Boek rood. De Quote-editie van Het Boek kwam voor het eerst uit in 2012. Het is feitelijk een ongewijzigde herdruk van de rodeletter-editie, behalve dat de uitspraken van God en Jezus in blauw afgedrukt zijn.
