Nederlandse Concordante Vertaling (NCV)
Stichting EH-Depot Nederland/Gemeente Eben-Haëzer
2014
Concordant
Concordantie is voor Bijbellezers een bekend begrip. Concordant betekent overeenstemmend. Wie bijvoorbeeld zoekt op het woord ‘tempel’, vindt in een concordantie alle plaatsen waar het woord in die vertaling voorkomt. Veel gebruikt zijn de concordanties op de Statenvertaling (van Abraham Trommius) of op De Nieuwe Vertaling (NBG 1951). De Statenvertaling en de Naardense Bijbel zijn concordante vertalingen. In sommige vertaalwetenschappelijke kringen geeft men de voorkeur aan de term ‘idiolect vertalen’, van het Grieks idion, ‘het gelijke’, en legein, ‘zeggen’. Het belangrijkste uitgangspunt van een ideolecte of concordante Bijbelvertaling is trouw aan de grondtekst. Voorstanders van dit vertaalprincipe zijn van mening dat deze vertaalmethode het meeste recht doet aan de bronteksten, ook al bemoeilijkt dit de leesbaarheid.
Vertaalmethode
De Nederlandse Concordante Vertaling (NCV) is tot stand gekomen door een klein en anoniem team. De vier vertalers daarin beheersen allemaal het Hebreeuws, het Aramees en het Grieks. De teamleden zijn lid van gemeente Eben-Haezer in Rotterdam. Hun samenkomsten zijn in de aula van een school. In de gemeente ‘staat het studeren in de Bijbel centraal’. De basis van de NCV is de Concordant Greek Text. Deze lijkt sterk op Nestle-Aland en is gebaseerd op de Codex Sinaïticus, de Codex Alexandrinus en de Codex Vaticanus.
De NCV beoogt interpretatie zo veel mogelijk uit te sluiten en streeft ernaar om elk woord uit de brontaal zo consequent mogelijk met hetzelfde Nederlandse woord weer te geven. Dat geldt niet alleen voor elk afzonderlijk woord maar ook voor de grammaticale constructies. De vertaling moet de vorm, sfeer, stijl, opbouw en dynamiek van het origineel zoveel mogelijk weergeven. De uitgevers stellen: “De concordante vertaling is het product van een wetenschappelijke methode, niet van een leer of een kerk! Door het consequente gebruik van neutrale standaarden is voorkomen dat er toch op enige wijze indoctrinatie zou ontstaan”.
Kenmerken van de vertaling
De vertalers stellen hun vertaalwijze tegenover de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV). In de brief aan de Romeinen beschrijft Paulus het contrast tussen geest en vlees. De NCV heeft daar overal consequent ‘vlees’, waarvoor de NBV 12 varianten nodig heeft, waaronder ‘nageslacht’, ‘sterveling’, ‘eigen wil’ en ‘menselijke natuur’.
In druk zijn een aantal brieven van Paulus verschenen: Galaten, Efeziërs, Filippenzen, Kolossenzen, 2 Timotheus en Filemon. Dat heeft een leerstellige oorzaak. De Gemeente Eben-Haëzer gaat ervan uit delen van de Bijbel eigen doelgroepen hebben. Zij stellen: “Met uitzondering van de brieven van de apostel Paulus, is de gehele Bijbel geadresseerd aan één volk: de nazaten van Abraham, in de lijn van Isaak en Jakob. Dit volk kennen wij als de Joden en als Israël. In het grootste deel van de Bijbel spreekt God tot Israël. Het resterende deel van de Bijbel, de brieven van de apostel Paulus, is als het ware tussen teksthaken geplaatst. Daarin staat dat God Zich tijdelijk van Zijn uitverkoren volk heeft afgewend en Zijn Gemeente uitroept: een geestelijk lichaam van gelovigen die los van Israël staan.”
De NCV is bedoeld als studievertaling. Daardoor leest hij niet gemakkelijk. In de gedrukte versie zijn woorden of letters die zijn toegevoegd om de tekst leesbaar te maken juist niet vet. De leesbaarheid wordt niet bevorderd door de vele verwijzingen en aantekeningen in superscript. Een interlineair is dan ook niet bedoeld om voor te lezen.
Gods naam wordt in het Oude Testament, dus in de Schriftwoordvertaling weergegeven in de zeldzame kapitale vorm JAHWEH. In het Nieuwe Testament staat Heer. Bijvoorbeeld in Mattheüs 1:24: ‘de boodschapper van de Heer’.
Verschijningsvorm
De Nederlandse Concordante Vertaling (NCV) maakt optimaal gebruik van de mogelijkheden van het internet. Daar wordt de vertaling verder ontwikkeld. Dat geldt ook voor de speciale app. In de digitale versies kan gekozen worden voor lezen of Bijbelstudie. De gebruiker kan naar behoefte de diverse verwijzingen in- en uitschakelen. Ingevoegde woorden zijn grijs. Dubbelklikken op een woord geeft een popup-venster met een schat aan informatie. Afhankelijk van de schermgrootte kan er voor meerdere deelvensters gekozen worden voor:
- De NCV, of als het Bijbelboek in deze vertaling nog niet beschikbaar is:
- De Schriftwoordvertaling (SW), een zo concordant mogelijke en rechtenvrije vertaling, gemaakt door Wim Janse. Dat is een enthousiaste amateur-vertaler. Hij baseerde zijn werk op de Interlineair Scripture Analyzer (ISA)
- Het interlineair
- Commentaren naar keuze, bijvoorbeeld het Concordant Commentaar op het NT van A. E. Knoch
- Woordenboeken: Strong Dictionary, Thayer en Abott
- Zoekfunctie
Een voorbeeld van diverse vensters uit de NCV-app
In 2023 is het complete Nieuwe Testament in druk verschenen. Het wordt ‘een leesuitgave’ genoemd, maar ook ‘een werk in uitvoering’. Regelmatig worden in de online-versie verbeteringen doorgevoerd en teksten aangepast. Maar een gedrukte bijbel leest toch voor velen wat gemakkelijker. Toch is de NCV voornamelijk een online-vertaling. De gedrukte versie biedt niet het interlineair en extra tekens die aangegeven wanneer de vertaling van een gekozen vertaalwoord afwijkt. Er zijn wel accenttekens die Griekse nadruk op dat woord aanduiden.
De tekst staat in één brede kolom. Woorden die zijn ingevoegd om een lopende zin te maken, zijn grijs gedrukt. Dat leest aanvankelijk wat lastig. Maar omdat de vertaling voornamelijk concordant wil zijn én een studievertaling, is (voor)leesbaarheid niet het hoogste doel. Tekstgedeelten worden gescheiden door kopjes. Aan het eind van zo’n gedeelte staan verwijsteksten. Uit het voorwoord blijkt de waardering van de vertalers voor de Bijbel. Ze noemen hem ‘ons waardevolste bezit’. Achterin zijn een uitgebreide verantwoording en een verklarende woordenlijst opgenomen. De verantwoording legt de vertaalmethode uit. Daarbij worden diverse voorbeelden uitgewerkt om te laten zien welke stappen de Griekse grondtekst ondergaat om te veranderen in een Nederlandse vertaling. De NCV verschijnt in een handzaam formaat. Er zijn een paperback en een editie in gerecycled leer met een leeslint. Beiden worden door de stichting tegen kostprijs aangeboden.
De site van de vertalers met achtergrondinformatie:
https://www.concordante-publicaties.nl
De online app
https://app.concordante-publicaties.nl/bijbel/index.php
