VAN HOOCHSTRATEN, Michiel Hillen

Dat Nieuwe Testament, 1530
Antwerpen

In de eerste helft van de 16e eeuw is Michiel Hillen van Hoochstraten een grote naam onder de Antwerpse drukkers. Met ruim 500 titels is zijn boekenproductie de omvangrijkste in de Nederlanden. Hij gaat hierbij de bekende Willem Vorsterman vooraf, die ongeveer 400 titels op zijn naam heeft staan.

In 1506 nemen Michiels activiteiten in Antwerpen een aanvang. Officieel als boekbinder, maar niet minder als boekdrukker, uitgever en boekhandelaar. Zijn bedrijf kenmerkt zich door een aantal verhuizingen, maar hij blijft binnen de bekende ‘drukkerswijk’ in Antwerpen. Het adres waar hij het langst verblijft, draagt de naam “In den Rape”, in de “Cammerstraat, binnen die Cammerpoort” (1518-1546). Zijn fonds omvat zeer uiteenlopende genres, waaronder keizerlijke ordonnantiën, almanakken, schoolboeken, enz. Maar ook humanistische geschriften van Erasmus en Latomus rollen van zijn drukpers. Hij produceert tevens boeken voor de Engelse markt, waaronder twee teksten tegen Luther. Daar tegenover doet hij ook een aantal ‘ketterse’ werken het licht zien – onder zìjn naam of onder de dekmantel van de anonimiteit, pseudoniemen en schijnadressen. Toch was Michiel, in vergelijking met een aantal collega-drukkers, een voorzichtig zakenman. Hoewel enkele titels uit zijn fondslijst op de index geplaatst werden, is niet bekend dat hij ooit in aanvaring kwam met de justitie. Waarschijnlijk is er door de grote productiestroom één en ander aan het controlerende oog van de magistratuur ontsnapt.

In 1527 drukt Michiel Hillen van Hoochstraten een Nederlandse vertaling van het Nieuwe Testament. Het bevat een aangepaste tekst van de Erasmusvertaling die in 1524 door Cornelis Lettesnijder te Delft werd uitgegeven. In deze uitgave liet Van Hoochstraten zijn Nieuwe Testament nauwer aansluiten bij de Latijnse Vulgaat. In een herdruk uit 1530 continueert hij deze trend en voert nog meer aanpassingen door. Hij beoogde kennelijk een kerkelijk goedgekeurde tekst die in overeenstemming was met de moderne schriftstudie. Van dit Nieuwe Testament verscheen nogmaals een ongewijzigde herdruk in 1531 en later op dat jaar zelfs een vierde editie. Deze laatste uitgave gaat echter volledig terug op de Bijbeltekst van de 1527-editie. Geen enkele van zijn Bijbeledities werden op de index van verboden boeken geplaatst.

In 1546 liet hij zijn drukkersbedrijf over aan zijn toenmalige schoonzoon, Joannes Steels. In 1559 overlijdt Michiel, op een gezegende leeftijd van ongeveer 83 jaren.