Nicolaes Visscher (1618-1679)

Na het overlijden van Claes Jansz. Visscher in 1652, werd het bedrijf in Amsterdam verdergezet door zijn enige zoon Nicolaes I, en na hem Nicolaes II (1649-1702). In 1662 werd Nicolaes I opgenomen in de gilde van Amsterdamse boekverkopers en in 1677 ontving hij een privilege van de Staten van Holland en West-Friesland om gedurende 15 jaren kaarten te blijven drukken. Op de tweede staat bijbelkaarten wordt dit telkens bij de titel vermeld.

De grote populariteit van de serie bijbelkaarten van Claes Jansz. maakte de productie van nieuwe koperplaten noodzakelijk. Omstreeks 1650 werd daar een aanvang mee genomen, aanvankelijk met behulp van de expertise van Claes Jansz., tot diens overlijden in juni 1652. Rond 1657 waren 5 kaarten gereed en werden ze samen met de bestaande wereldkaart van Claes Jansz. in grote foliobijbels toegevoegd. Begin jaren ’60 kwam een nieuwe wereldkaart gereed die niet aan kwaliteit moest inleveren in vergelijking met de vorige. Kenmerkend zijn de gelijkenissen in opzet en stijl, zij het dat de zorg in afwerking bij Nicolaes een grotere verfijning heeft en in de details uitbundiger is. Voorbeelden daarvan zijn de putti op twee kaarten en een grote adelaar op de Jeruzalemkaart. Wat alle Visscher-kaarten gemeen hebben is het vissertje als huismerk bij cartouches op de ‘Paradys’- en ‘Canaan’-kaart.

De vraag naar de Bijbelkaarten van Nicolaes Visscher moet erg groot geweest zijn. Ze werden toegevoegd aan de meeste Ravesteyn- en Elzevierbijbels, uitgevers die in die periode de markt van Statenbijbels domineerden. De productie van Bijbelkaarten werd in hoeveelheid door geen ander huis of maker overtroffen.

De serie van zes Bijbelkaarten van Nicolaes Visscher worden in talloze Bijbeledities aangetroffen, waaronder:

• BIBLIA, Paulus Aertsz. van Ravesteyn, 1660, 1661 en 1664.
• BIBLIA, Wed. Johan Elzevier, 1663

Ca. 1660 – WERELDKAART:

Bijzonderheden:

• Titel: ORBIS TERRARUM TABULA RECENS EMENDATA ET IN LUCEM EDITA PER N. VISSCHER.
• Titel bovenaan in sierlint.
• Afmetingen afdruk: 30 x 47 cm.
• Wereldkaart in twee hemisferen, met middellijn van 22,2 cm.
• De vier hoeken geven allegorische voorstellingen van de vier continenten: Europa, Asia, Africa en America, met afbeeldingen van inheemse bevolking en fauna.
• De oostkust van Oost-Brazilië ligt op het oostelijk halfrond. De noordwestkust van Noord-Amerika is overdreven groot ingetekend, maar toont Californië correct als een schiereiland. Delen van Australië en ‘Van Diemens Landt’ (Nieuw-Zeeland) zijn weergegeven, terwijl de noordelijke kust nog niet ingetekend werd.
• Tekst verso: Korte Beschrijvinge van de Landschappen des / WERELTS, / Hoe deselve nae de Zundtvloedt zijn / verdeelt […]

TWEEDE STAAT:

• Onder de titel staat de vermelding: Privelegie vande Groot Mog: Heeren Staten van Hollandt en West-Frieslandt voor 15 Iaaren.

1657 – HET PARADIJS:

Bijzonderheden:

• Titel: DE GELEGENHEYT VAN T’ PARADYS ENDE ‘T LANDT CANAAN, MITSGADERS DE EERST BEWOONDE LANDEN / Der Patriarchen, uyt de H. Schifture en verscheyden Auctoren by een gestelt, door Nicolaes Visscher.
• Titel bovenaan, tussen afbeeldingen van de zondeval door Adam en Eva (links) en de uitzetting uit het Paradijs (rechts).
• Afmetingen afdruk: 31,5 x 47 cm.
• De kaart toont Noord-Egypte (Nijldelta), het Oostelijke gedeelte van de Middellandse Zee en klein-Azië tot Assyrië en Sinear in het oosten.
• Rechtsonder een kader met schaalstokken waarop een visser met vissersmateriaal. Hiernaast de vermelding van ABroeck sculpsit (= graveur: Abraham van den Broeck).
• Rechtsonder genummerd: 2
• Tekst verso: Verklaringe over de Geographische Beschryvinge des / PARADYS, / Mitsgaders […]. 26 plaatsen worden vernoemd met nummeraanduiding op de kaart.

TWEEDE STAAT:

• Onder de titel staat de vermelding: Privelegie vande Groot Mog: Heeren Staten van Hollandt en West-Frieslandt voor 15 Iaaren.

1657 – DE WOESTIJNREIS:

Bijzonderheden:

• Titel: PERIGRINATIE / ofte / VEERTICH-IARIGE REYSE / DER KINDEREN ISRAËLS, / Uyt Egypten door de Roode Zee, ende de Woestyne, / Tot in ‘t Beloofde Landt Canaan. / Met groote verbeteringe van nieuws geteeckent en uytgegeven / Door / Nicolaus Visscher.
• Titel rechtsboven in cartouche, geflankeerd door putti.
• Afmetingen afdruk: 31,5 x 47 cm.
• De kaart toont een deel van de Egyptische Nijldelta (linksboven), en naar rechts uitlopend het land Kanaän met de latere verdeling en aanduiding van de twaalf stammen. Centraal-links de plaats waar de Israëlieten de Rode Zee zouden zijn doorgetrokken. Vervolgens 42 genummerde pleisterplaatsen tijdens de tocht in de wildernis. Onderaan in drie kaders met afbeeldingen van tempelgerei, de opstelling van de legerplaats volgens de stammen van Israël (links en rechts geflankeerd door Mozes en Aäron), en de Ark van het Verbond.
• Rechtsonder genummerd: 3
• Verso: Korte Beschrijvinghe van de Reyse der kinderen Israëls, uyt Ægypten, / door de woestyne, in ’t Landt van Beloften…

TWEEDE STAAT:

• Onder de titel staat de vermelding: Met groote verbeteringe van nieuws geteeckent en uytgegeven door / Nicolaus Visscher met Privel: vande Grt: Mog: H.H. / Staten van Hollandt en West-Frieslandt / voor 15 Jaaren.

Ca. 1657 – JERUZALEM:

Bijzonderheden:

• Titel: DE HEYLIGE EN WYTVERMAERDE STADT IERUSALEM EERST GENAEMT SALEM Genesis 14. VERS 18. / CIVisscher Excud.
• Titel boven in een sierlint.
• Afmetingen afdruk: 31 x 47 cm.
• De kaart toont de stad Jeruzalem in een ‘vogelzicht’-projectie (oosten boven).
• Over de hele lengte, onderaan de kaart staan afbeeldingen van o.a. Golgotha, Gihon en ‘Salomon tot Conongh gesalft / …
• Links een adelaar die een doek met legenda draagt: Verklaringe / der / CYFER GETALEN (A-D, 1-36).
• Onderaan centraal-rechts staat: CIVisscher Excud.
• Rechtsonder genummerd 4
• Verso: BESCHRYVINGE / Van / JERUSALEM. / …

TWEEDE STAAT:

• Onder het sierlint staat: Uytgegeven door Nicolaus Visscher / met Privel: vande Grt: Mog: H.H. Staten van Hollandt en / West-Frieslandt voor 15 Jaaren.

Ca.1657 – HET BELOOFDE LAND:

Bijzonderheden:

• Titel: HET / BELOOFDE LANDT / CANAAN / door wandelt van onsen Salichmaecker / IESU CHRISTO, / neffens syne / APOSTELEN. / Met groote verbeeteringe uyt de H.Schrifture van nieus geteeckent / en Uytgegeven door Nicolaes Visscher. /
• Titel centraal onderaan in een cartouche, omgeven door 3 vrouwelijke figuren, personificaties van geloof (met kruis), hoop (met anker) en liefde (met kinderen).
• Afmetingen afdruk: 31,5 x 47 cm.
• De kaart toont het land Kanaän, verdeeld onder de landstreken Galilea, Samaria en Judea en omliggende gebieden. Bovenaan de Middellandse Zee en een windroos. Linksboven een doek gedragen door putti met opschrift: Verklaringe der / Teeckens.
• Onderaan 2 inzetten met 4 nieuwtestamentische taferelen, v.l.n.r.: geboorte en opstanding Christus; en ‘Christus hemelvaart en Pinksteren. Links- en rechtsonder 2 afbeeldingen van vissers.
• Rechtsboven een cartouche met twee schaalstokken, gedragen door putti.
• Tekst verso: Beschrijvinge van het / BELOOFDE LANDT CANAAN, / Doorwandelt van onsen Salichmacker den Heere IESU CHRISTO. Opsomming van 36 plaatsnamen die op de kaart genummerd zijn.

TWEEDE STAAT:

• De onderste 2 regels van de titel vermelden: en Uytgegeven door Nicolaus Visscher met Privel: vande Grt: Mog: H.H. Staten van / Hollandt en West-Frieslandt voor 15 Jaaren.

Ca. 1657 – DE ZENDINGSREIZEN:

Bijzonderheden:

• Titel: Geographische beschryvinge / Van de / WANDELING DER APOSTELEN / ende / DE REYSEN PAULI, / Mitsgaders de Landen ende Rijcken daer sij het Evangelium / eerst hebben verkondight, nieuwlijcx int licht gebracht door / Nicolaes Visscher.
• Titel in een kader, centraal bovenaan de kaart.
• Afmetingen afdruk: 31,5 x 47,5 cm.
• De kaart toont het oostelijk Middellandse Zee-gebied. Links van Klein-Azië (Turkije) Griekenland, links het zuidelijke deel van Italië en Sicilië. Het meest oostelijke deel van de kaart strekt zich uit van de Kaspische Zee tot de Perzische Golf. Vandaar in westelijke richting Babylon (Irak), Arabiæ (Saudi-Arabië), en de noordelijke kuststrook van Afrika: Ægypten (Egypte) en Libia (Libië). De bootreizen van Paulus worden aangegeven met een dubbele stippellijn.
• Boven 4 en onder 5 aparte kaders met 26 afbeeldingen uit het leven van Paulus.
• Bij ‘Paulus zendingsreis naar Rome worden diverse plaatsen genummerd: 1-64, met duiding en beschrijving op de verso-zijde.
• Tekst verso: Verklaringe over de Geographische afbeeldinge der Landtschappen, by den / Apostelen en hare afgezonden Broederen bevaren en doorwandelt…

TWEEDE STAAT:

• De onderste 2 regels van de titel vermelden Nicolaus Visscher met Privel: vande Grt: Mog: H.H. Staten van / Hollandt en West-Frieslandt voor 15 Jaaren.