Van tijd tot tijd kunnen we interessante Nederlandstalige Bijbels aan onze collectie toevoegen, hetzij door schenkingen, overnames van particulieren of door aankopen binnen het professionele circuit. Sommigen onderscheiden zich door hun uitgave, conditie, uitvoering of zeldzaamheid. Onder het thema ‘Biblia Neerlandica – Uitgelicht’ willen we een aantal pareltjes uit onze bibliotheek speciaal belichten.
Meppel zilverstad
Aanzicht Meppel (ca. 1850)
Zilverwerk uit Meppel is speciaal, omdat er door de tijd veel verloren gegaan is. Meppel was een ideale plaats voor zilversmeden. Het was de poort van Drenthe, een knooppunt van handelswegen en scheepvaart via de Zuiderzee (IJsselmeer). Meppelse edelsmeden hebben al werkstukken gemaakt in de 15e eeuw waarvan slechts zeer weinig bewaard gebleven is. Uit de 17e eeuw zijn er kerkbekers bekend en enkele begrafenisschilden. Meppel maakte in die periode een grote bloei door. Er was regelmatige scheepvaart naar Amsterdam, ook door de turf die in Meppel vanuit Drenthe aangevoerd werd. In 1765 werd het zilversmedengilde opgericht. Men kwam hiermee tegemoet aan een grote wens om het zilvergehalte te waarborgen en de concurrentie te beperken. Zilversmeden in Drenthe en Zwartsluis moesten in Meppel laten keuren. In die bloeiperiode waren er wel 15 zilversmeden actief. Het gilde heeft tot 1812 gefunctioneerd. Onder het Franse bestuur werd in 1814 voor het hele land een uniform keurmerksysteem ingevoerd. Meppel ondervond grote concurrentie van Schoonhoven. Dit heeft uiteindelijk tot het uitsterven geleid. Een enkele zilversmid heeft het nog volgehouden tot 1950 doordat het traditionele Staphorst een goed afzetgebied was.
Bijbel met Meppels zilverbeslag
Ondanks het ontbreken van keuren is het beslag van deze fraaie bijbel uit Meppel afkomstig. Stijl en vormgeving van het zilver is onmiskenbaar aan twee Meppelse zilversmeden toe te schrijven. De binnenkant van het onderslot draagt de jaarvermelding 1746 en wijst naar Rijcke Leyenaar. Geboren en getogen in Leeuwarden trok hij in augustus 1745 naar Meppel waar hij huwde met Geesje van der Wolde, weduwe van zilversmid Derk Adema. Leyenaar was als meesterknecht in dienst van Adema, maar na diens overlijden en zijn huwelijk met Geesje nam hij de zilversmederij over. Leyenaar was als zilversmid werkzaam van 1745 en overleed in 1760. Anderhalf jaar later, op 3 maart 1762 hertrouwde Geesje met een andere Meppelse zilversmid, Berend Dulleman. Daardoor is de aanvulling op het zilverwerk op deze bijbel goed te verklaren.
De hoekstukken en de gekroonde, centrale middenstukken hebben de duidelijke kenmerken van Berend Dulleman. Hij is in 1741 te Meppel geboren en heeft in deze stad als edelsmid gewerkt van 1762-1794. Zijn vrouw Geesje was de dochter van een andere zilversmid, Remmelt van der Wolde. Berend werd in 1777 weduwnaar van Geesje, maar hertrouwde het jaar daarop met Geertruid Westerhuis. Berend Dulleman was één van de oprichters van het Meppelse zilversmedengilde in 1765 en bleef tot 1794 als zilversmid werkzaam. Hij woonde aan de Hoofdstraat in het derde huis vanaf herberg “De Wildeman”. In 1826 overleed hij op een gezegende leeftijd van 85 jaar.
Nadere informatie over de uitgave:
GEGEVENS: Biblia; [Statenbijbel]; Dat is, De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de Canonijke Boecken des ouden en des Nieuwen Testaments. Door last vande Hoog- Moog: Heeren Staten Generael […]. Te Amsteldam, by de compag., 1744 [NT: By H. Burgers, C. Oterlyk, Weduwe G. Bouman, Ph. Losel, P. Verschueren, 1744. Waarbij: Het Boek der Psalmen, nevens de Gezangen, 1847; en: Catechismus of Onderwijzing in de Christelijke Leer […].
Boekslot & hoekstuk
Middenornament
Muiter & hoekstuk
Op zoek naar een nieuwe ‘thuis’ voor een antieke Bijbel of een Bijbel/kerkboek met goud- of zilverbeslag? Wij bieden gratis onze expertise aan om hierbij te helpen.
Neem vrijblijvend contact met ons op via het contactformulier.
