Zilverbeslag
1664
BINDING: In 8° (16 x 9,5 x 3,5 cm). Gebonden in segrijnleren boekband (z.g. ‘roggehuid’ of ‘haaieleer’) en licht geciseleerde, vergulde snede. Dubbele boeksloten, driezijdige randen en hartvormige middenstukken. De gedecoupeerde klamparmen zijn strak van vorm en hebben slechts bij de scharnierende en sluitende delen een kleine versiering. De muiters en aanzetstukken hebben effen, in een punt uitlopende, gebolde vormen. Op de randen zijn met een graveernaald fijne versieringen aangebracht. Afgaand op de stijl is het zilverbeslag vervaardigd omstreeks het midden van de 18e eeuw.
Gegevens: Anonieme edelsmid. Geen merken of stempels aangetroffen.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘M H M’.
Titelblad
Inscripties
Inhoud: [BIBLIA]; Le Nouveau Testament, … Waarbij: Les Pseaumes de David […], 1664. A La Haye [’s Gravenhage]: Gedruckt by Jean & Daniël Steucker. (Franstalig Bijbeltje voor de Waalse kerk).
1676
BINDING: In 8° (16 x 10,5 x 4,5 cm). Contemporaine, schildpad-binding met vergulde snede. Amsterdams zilverbeslag met florale motieven: 8 hoeken, 4 scharnierstukken, muiters, aanzetstukken en klamparmen.
Gegevens: Keur: Amsterdam; belastingsteken ongeldig (1814-1893).
Titelgravure
Inhoud: BIBLIA; Dat is, de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). De CL Psalmen des Propheten Davids […], overgeset door Petrum Dathenum, 1676. T’ Amsterdam: Gedruckt by J. v. Someren, A. Wolfgang. M. de Groot. H. en D. Boom in compagnie. A° MDCLXXVI [1676]
1708
BINDING: In 8° (17 x 11 x 6,5 cm). Zwarte, segrijnleren boekband; goud op snee, licht geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten en 8 hoeken. Zilverbeslag versiert met florale motieven.
Gegevens: Anonieme edelsmid. Geen merken of stempels aangetroffen.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘S K’, -onderslot: ‘7 1/2 loot’.
Inhoud: BIBLIA, Dat is de gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Te Dordrecht, By Jacob en Pieter Keur, 1708.
1724
BINDING: In 8° (14,5 x 9 x 4 cm). Bordeaux-roodkleurig marokijn met uitbundige florale motieven in goudstempeling op rug en platten; goud op snee, licht geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten. De boekband werd vervaardigd door de Bible Bindery te Amsterdam (1748-1764). – Storm van Leeuwen, J. (2006); Dutch Decorated Bookbinding in the Eighteenth Century, vol. I, p. 555-563.
Gegevens: Anonieme edelsmid. Geen merken of stempels aangetroffen.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘G P D’.
Inhoud: BIBLIA, Dat is de gantsche H. Schifture, […] (Statenvertaling). Te Dordrecht, By Pieter Keur, 1724.
1727
BINDING: In 8° (16,5 x 10,5 x 7 cm). Zwarte segrijnleren boekband; goud op snee, licht geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten en 8 hoekstukken. De aanzetstukken, muiters en hoekstukken bevatten figuren van runderen. Op de klamparmen staan een rund en schaap afgebeeld. Vermoedelijk stond de Zeeuwse opdrachtgever van dit boekbeslag in nauwe relatie met de veehouderij.
Gegevens: Meesterteken: Jacobus Clement, Middelburg (1761-?). Vermoedelijk dateren de sloten van ca. 1770.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘K Z J’.
Titelgravure
Inhoud: BIBLIA, Dat is de gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). De CL Psalmen Des Propheten Davids (1727). t’ Amsterdam, By Wed: Jan van Heekeren, Isaak vander Putte, Hendrik Burgers, Wed: Bastiaan van Beaumont.
1750
BINDING: In 12° (17,5 x 11,5 x 7 cm). Contemporaine, lederen boekband met goudstempeling op rug en platten, goud op snee. Twee zilveren aanzetstukken, muiters en klamparmen met symbolische voorstellingen en Bijbelse figuren.
Symbolische voorstellingen:
• Verlossing & Vrijheid (1): Zittende vrouwenfiguur met opgestoken hoed op een staf, wat duidt op afgeschudde onderdanigheid, bijvoorbeeld aan de adel. In de andere hand draagt zij een ‘hoorn van overvloed’ wat duidt op zegen, welvaart en welstand.
• Geloof & Waakzaamheid (2): Een vrouw in ontspannen pose met in de ene hand een ‘Bijbel’ als bron van geloof. De hond verwijst naar waakzaamheid en trouw.
• Verrijzenis (3): Een vrouw met een vogel op de arm als allegorie op de verrijzenis van de ziel en als symboliek van wedergeboorte en herschepping.
• Hemelse beloning (4): Gekroonde vrouw die een palmtak draagt. De kroon en palmtak verwijzen naar de triomf in godvruchtigheid en overwinning op de dood.
Gegevens: Meesterteken: Anthoni de Vries, Zutphen (1768-1812)
Personalia: Inscripties klamparmen: ‘G G’ (bovenslot), ‘1805’ (onderslot)
Los boekbeslag
Verlossing / Vrijheid (1)
Geloof / Waakzaamheid (2)
Opstanding / Verrijzenis (3)
Hemelse toekomst (4)
Johannes de Doper met kruisvaan
Christus vertrapt slang
Inhoud: BIBLIA, Dat is, De gehele H. SCHRIFT, behelzende alle de Boeken des Ouden en Nieuwen Testaments; door Dr. Ms. Lutherus, uit de Oorspronglyke Taal in het Hoogduits, en daaruit eertijds, door Do Adolf Visscher […] (Lutherse vertaling). t’ Amsterdam, Johannes Erasmus Hynitzsch; voor het Luthers weeshuys, 1750.
1762
BINDING: In 8° (18,5 x 12 x 6,5 cm). Zwarte, segrijnleren boekband; goud op snee, licht geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten, 8 hoeken en draagringen met schakelketting. Hoekstukken met florale motieven; overig beslag gedecoreerd met bloemen, guirlandes en putti.
Gegevens: Zilverbeslag wellicht van vroegere datum (ca. 1670?). Geen meestertekens of keurmerken.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘A E 1671’, -onderslot: ‘D P K L’.
Titelgravure
Klamparm
Inhoud: BIBLIA, Dat is de gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). t’ Amsterdam, By Ph. Losel, H. Brandt, D. onder de Linden, O. van Grafhorst, G. de Groot, P. Schouten, en Comp., 1762.
1765
BINDING: In 8° (15,5 x 10 x 6,5 cm). Bordeauxrood marokijn met goudstempeling op de rug en platten, goud op snee. Twee zilveren boeksloten, muiters en aanzetstukken uit de 18de eeuw, naar typisch Zeeuws model.
Gegevens: Dit exemplaar bevat sporen van een steekproef waarbij de keurmeester met behulp van een trembleersteek, een kleine hoeveelheid materiaal van het zilveren voorwerp afstak om het gehalte te beproeven. Toegeschreven aan: Abraham Heron, Middelburg (1778-1807); circa 1780
Personalia: Inscriptie bovenslot: ‘I F’, onder de trembleersteek
Titelgravure
Trembleersteek en initialen
Inhoud: BIBLIA; Dat is de Gantsche H. Schrifture […] (Statenvertaling). t’ Amsterdam, By Ph. Losel, H. Brandt, D. onder de Linden, O. van Grafhorst, G. de Groot, P. Schouten, en Comp., 1765.
1771
BINDING: In 8° (18,5 x 12 x 7 cm). Zwarte, segrijnleren boekband; goud op snee, geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten en draagringen met jasseron draagketting. Muiters, klampen en boeksloten met taferelen uit het leven van Christus.
Gegevens: Meesterteken: Abraham Bout, Amsterdam (1818-’49); jaarletter: 1829. Keur: Amsterdam.
Personalia: Initialen klamparmen: ‘M D J L’ (bovenslot) + ‘1836’ (onderslot).
Annunciatie Maria
Aankondiging geboorte aan herders
Oosterse astrologen bezoeken Jezus
Vlucht naar Egypte
Opstanding Christus
Hemelvaart Christus
Inhoud: BIBLIA, Dat is de gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […], 1774. t’ Amsterdam, By Ph. Losel, H. Brandt, D. onder de Linden, G. de Groot, P. Schouten, Wed: O. van Grafhorst, en Comp., 1771.
1774
BINDING: In 8° (14,5 x 8,5 x 7 cm). Zwarte, segrijnleren boekband (‘haaieleer’); goud op snee, licht geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten en acht hoekstukken. De slotpilaren bevatten ‘1705’ als jaarvermelding, maar werden later verlengd om op een jonger Bijbeltje te passen. Een prachtig voorbeeld van vroeg 18de eeuwse soberheid met een vleugje elegantie.
Gegevens: Meesterteken: Boudewijn Assuerus II, Amsterdam (1702-’24).
Personalia: Initialen klamparmen: ‘G … ‘ + ‘1705’ (onderslot).
Titelblad
Verlengde slotpilaren en jaarvermelding
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […], 1775. t’ Amsterdam, By Ph. Losel, H. Brandt, D. onder de Linden, G. de Groot, P. Schouten, Wed: O. van Grafhorst, en Compagnie, 1774.
1777
BINDING: In 8° (18 x 11,5 x 6,5 cm). Zwarte, segrijnleren boekband met vergulde, licht geciseleerde snede. Dubbele zilveren boeksloten, aanzetstukken, klampen en 8 stijlverwante hoeken. Zilverbeslag uit Gouda is op zich vrij zeldzaam, maar het is ook een driekwart eeuw ouder dan de Bijbel. Waarschijnlijk was het oorspronkelijk boek door het veelvuldige gebruik versleten en werd het zilverbeslag overgezet op een nieuwere Bijbel. Bijzonder zijn de vogelfiguurtjes die verwerkt zijn in een floraal decor. Vogelfiguren stonden vaak symbool voor vrijheid, nobele idealen en verhoogd bewustzijn. Bij kunstenaars werden vogels in verband gebracht met creativiteit, geluk, vrijheid en verbeelding.
Met uitzondering van de klamparmen, worden de vogeltjes op het boekbeslag afgebeeld met een bloem in de snavel. Het doet denken aan het Bijbelse verhaal van Noach en de zondvloed. Om vast te stellen tot in hoeverre de wateren gezakt waren, liet Noach een duif vliegen welke tegen de avond terugkwam met een vers olijfblad in de snavel (Genesis 8:11). De vogels op muiters en aanzetstukken lijken op duiven. Dat elke duif hier afgebeeld wordt met een bloem in de snavel, kan als metafoor worden opgevat als een brenger van goed nieuws. Wellicht met een knipoog naar het ‘Evangelie van Jezus Christus’ (Markus 1:1; Gr.: ευαγγελιον (euangelion): lett. ‘goed nieuws’ of ‘goede boodschap’).
Gegevens: Meesterteken: Joost Verschueren, Gouda (ca. 1655-1717). Stadskeur: Gouda, jaarletter: 1703.
Personalia: Initialen bovenslot: ‘B I V S’
Klamp & hoekstuk
Aanzetstuk & klamparm
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […], Te Amsteldam by de compag., 1777 (Statenvertaling). t’ Amsterdam, By H. Brandt, D. onder de Linden, P. Schouten, de Wed. O. van Grafhorst. J. de Groot, en A. Lozel te Rotterdam, z.j. Het boek der Psalmen […], 1776.
1777
BINDING: In 8° (14,5 x 9 x 6 cm). Zwarte, segrijnleren boekband met vergulde snede. Dubbele zilveren boeksloten, aanzetstukken, klampen en opengewerkte, gegraveerde driezijdige randen.
Personalia: Initialen bovenslot: ‘G J V’ en onderslot: ‘1779’.
Onderslot
Bovenslot
Muiter bovenslot
Muiter onderslot
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […], Te Amsteldam by de compag., 1777 (Statenvertaling). t’ Amsteldam, By H. Brandt, D. onder de Linden, P. Schouten, de Wed. O. van Grafhorst. J. de Groot, en A. Losel in compagnie. Het boek der Psalmen, nevens de Gezangen […], 1775.
1777
BINDING: In 8vo (17,5 x 11 x 7,5 cm). Zwarte, segrijnleren boekband met vergulde snede. Dubbele zilveren boeksloten, aanzetstukken, klampen en 8 stijlverwante hoekstukken en gekroonde middenstukken. Hoewel het zilverbeslag in Leeuwarden vervaardigd werd, is de invloed van Meppel duidelijk merkbaar. De stijl en ornamentiek vertonen overeenkomsten met werkstukken van Meppelse zilversmeden zoals Matthias Sweeden en Remmelt van der Wolde.
Van het schitterende boekbeslag zijn vooral de opengewerkte en gekroonde middenstukken de blikvangers. Het middenornament aan de voorzijde bevat een spiegelmonogram met de initialen ‘G A B’ en het jaartal 1729. Het middenstuk op de verso-zijde is de Friese adelaar op de linkerhelft te zien. Op de rechterhelft de afbeelding van drie klavers en daaronder nogmaals het spiegelmonogram.
Gegevens: Meesterteken: Ate Scheverstein, Leeuwarden (1719-’73).
Personalia: Het familiewapen op de middenornamenten verwijst mogelijk naar Godert Andries Born die in 1726 huwde met Trijntje Allerts Heixan uit Sneek. Godert A. Born was bouwmeester van dezelfde stad. Trijntje behoorde tot een bekende familie van zilversmeden en was een kleindochter van Jan Carels Heixan die in 1677 burgemeester van Dokkum was.
Middenornament rectozijde
Zilverbeslag
Middenornament versozijde
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […], Te Amsteldam by de compag., 1777 (Statenvertaling). t’ Amsterdam, By N. Gravius, J. Brandt, F.G. onder de Linden, P. den Hengst, in compagnie, z.j. Het boek der Psalmen […], z.j.
1791
BINDING: In 8° (15 x 9 x 6 cm). Zwarte, segrijnleren boekband (z.g. ‘haaieleer’) met vergulde, licht geciseleerde snede. Dubbele zilveren boeksloten, aanzetstukken, klampen, 8 hoeken en middenstukken. Het geciseleerde bloemmotief op het beslag is de zogenaamde ‘tudorroos’. Deze heraldische roos wordt soms ook ‘Union rose’ genoemd. Het is een gestileerde roosfiguur die door Hendrik VII van Engeland, de stichter van de Tudor-dynastie, als embleem werd gekozen. Later werd het als decor opgepikt om Nederlands boekbeslag mee te versieren. Dit bloemmotief werd vooral op de Zeeuwse eilanden populair.
Gegevens: Anonieme edelsmid. Het meesterteken wijst naar een onbekende meester uit Middelburg, Zeeland (NL). Drie edelsmeden uit deze stad hebben met dit keur gewerkt, waarvan één in de periode van 1646-1663. De tweede van 1682-?, en de derde van 1683-?. De namen zijn echter onbekend. Vermoedelijk is de maker van dit zilverbeslag één van de laatste twee.
Personalia: Initialen middenstukken: ‘K L’
Aanzetstuk & hoekbeslag
Middenstuk met initialen
Klamparm
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […], 1789. Te Haarlem, bij Joh. Enschede en Zoonen, 1791 [NT: 1789].
1794
BINDING: In 8° (17 x 11 x 6,5 cm). Zwarte, segrijnleren boekband; goud op snee, geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten, 8 hoeken en middenstukken in rococostijl. Gekroonde middenstukken, versiert met guirlandes en putti.
Gegevens: Meesterteken: Vermoedelijk Gerrit van Vleuten, Arnhem (1774-’87)
Personalia: Inscripties onderslot: ‘J S’, ‘1781’ en ‘1855’.
Titelgravure
Middenornament
Klamparmen
Voorplat
Inhoud: BIBLIA, Dat is de gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen, […], 1794. By J. Bouwer en de Wed. J. Ratelband, ’t Amsterdam (NT: 1795).
1796
BINDING: In 8° (18,5 x 11 x 8 cm). Zwarte, segrijnleren boekband in een fors formaat en vergulde snede. Dubbele zilveren boeksloten en 8 hoeken met opvallende florale motieven naar typisch Zeeuws model.
Gegevens: Meesterteken: toegeschreven aan Marcus Bodingius, Goes (1795-1811), omstreeks 1796.
Personalia: Bodingius ornamenteerde deze Bijbel voor Jacomijna Koole uit Kapelle (NL), waarschijnlijk in opdracht van haar ouders ter gelegenheid van haar openbare geloofsbelijdenis. Gezien het grote boekzilver behoorde zij ongetwijfeld tot een welgestelde familie. Op het eerste schutblad staat de naam Jacomijna Koole voluit geschreven, alsook de namen van haar echtgenoot en kinderen. Inscripties bovenslot: ‘J. Koole’.
Muiter & hoekstuk
Inscriptie bovenslot
Klamparm
Inhoud: BIBLIA; Dat is de gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen, 1794. Te Haarlem bij Joh. Enschede en Zoonen, 1796.
1796
BINDING: In 8° (17 x 12,5 x 8 cm). Contemporaine, zwarte boekband (haaienleer), goud op snee, geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten, 8 hoeken en draagringen met schakelketting. De hoekstukken bevatten voorstellingen van de vier Evangelisten; de ringklampen, muiters, aanzetstukken en klamparmen allegorische voorstellingen van de ‘deugden’, zoals: Justitia (gerechtigheid), Prudentia (voorzichtigheid), Fortitudo (kracht), Caritas (liefde), en de klamparmen: Sapienta (wijsheid) en Spes (hoop).
Gegevens: Anonieme edelsmid. Geen merken of stempels aangetroffen. Vermoedelijk Noord-Holland (Amsterdam?)
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘J.v.D.K.’, -onderslot: ‘1832’.
Prudentia (voorzichtigheid)
Justitia (gerechtigheid)
Fortitudo (kracht)
Caritas (liefde)
Spes (hoop)
Sapienta (wijsheid)
Inhoud: BIBLIA; Dat is de gantsche H. Schrifture […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […], 1794. Te Haarlem bij Joh. Enschede en Zoonen, 1796.
1796
BINDING: In 8° (15 x 10 x 6,5 cm). Rode, volleren boekband uit de tijd, goud op snee. Uitbundige goudstempeling op rug, lijnkaders en kabellijn op de platten en centrale amfoortjes. Opengewerkte muiters en aanzetstukken in frivole rococo-stijl. De boeksloten met centrale bloemenmanden geven het geheel een levendige, speelse aanblik.
Gegevens: Meesterteken: vermoedelijk Hendrik Hubert, Groningen (1774-1811).
Titelgravure
Inhoud: BIBLIA; Dat is de gantsche H. Schrifture […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen, 1797. Te Haarlem bij Joh. Enschede en Zoonen, 1796.
1796
BINDING: In 8° (15 x 9,5 x 6,5 cm). Groene, volleren boekband uit de tijd, goud op snee. Uitbundige goudstempeling i.v.v. florale motieven op rug en platten. De opengewerkte muiters en aanzetstukken zijn uitgezaagd en van sierrandjes voorzien. De extra decoratie en arcering geven de gesmeden klaparmen een levendige en vrolijke uitstraling.
Gegevens: Merken en keuren onduidelijk. Vermoedelijk Noord-Holland (Enkhuizen – 1709?)
Titelgravure
Inhoud: BIBLIA; Dat is de gantsche H. Schrifture […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […], 1797. Te Haarlem bij Joh. Enschede en Zoonen, 1796.
1796
BINDING: In 8° (15,5 x 10 x 6,5 cm). Donkergroen marokijn, goud op snee. Opengewerkt zilveren boekbeslag met dubbele sloten waarin voorstellingen van Spes en Sapienta; klampen en aanzetstukken: Justitia (gerechtigheid), Prudentia (voorzichtigheid), Caritas (liefde) en Fortitudo (kracht). Beide platten aan drie zijden omzoomt met zilveren randen.
Gegevens: Meesterteken: J. Bartels jr., Amsterdam (1791-1811)
Titelgravure
Boven: Sapienta (wijsheid) Onder: Justitia (gerechtigheid)
(v.l.n.r.): Fortitudo (kracht) & Prudentia (behoedzaamheid)
Boven: Spes (hoop) Onder: Caritas (liefde)
Inhoud: BIBLIA; Dat is de Gantsche H. Schrifture […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […], 1797. Te Haarlem bij Joh. Enschede en Zoonen, 1796.
1797
BINDING: In 8° (14,5 x 8,5 x 6 cm). Gemarmerde, bruinleren boekband; rijkelijke goudstempeling op rug en platten, goud op snee. Dubbele zilveren sluiting, aanzetstuk en muiter naar strak model met kraalrandje. Het cliënteel en de zilversmid hielden kennelijk van soberheid en hingen de ‘kunst van het weglaten’ aan. Toch getuigt dit boekbeslag van een ingetogen charme. Gecombineerd met een uitbundig, goudgestempelde boekband vormt dit Bijbeltje een prachtig geheel.
Gegevens: Meesterteken: Dirk van Osenbruggen, ’s Gravenhage (1765-1806)
Titelgravure
Inhoud: BIBLE; qui contient L’Ancien et le Nouveau Testament […]. Les Pseaumes de David […], 1796. A Amsterdam; chez F.G. onder de Linden, 1797. (Franstalig Bijbeltje voor de Waalse kerk).
1802
BINDING: In 8° (16 x 9 x 7 cm). Zwarte boekband in haaieleer/pukkelstructuur;
Gegevens: Meesterteken: Gerrit Reek, Hoorn (1817-’23); jaarletter: 1822.
Personalia: Het voorste blanco schutblad vermeldt namen van o.a. Klaas Kes en Marie Teerhuis en diens kinderen: Neeltje, Pietertje en Aaltje op het eiland Marken.
Boeksloten: Aäron & Mozes
Evangelisten Lucas & Johannes
Geciseleerde snede
Evangelist Mattheüs
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen, nevens de Gezangen […]. Bij de Erve vande Wed: Gysbert de Groot, 1802.
1809
BINDING: In 8° (15 x 9 x 7 cm). Volleren, bordeauxkleurige boekband met goudlijntjes op rug en platten, vergulde snede. Driezijdig kantbeslag waarop dubbele klamparmen met sluitogen bevestigd zijn. Met de sluitpinnen op het randbeslag van het voorplat wordt het boek gesloten. Beide platten bevatten tweemaal 6 bolle siernagels in druiventrosformatie of in driehoeksverband, ook wel ‘engelentranen’ genoemd. Hoeksiernagels bevestigen het randbeslag op de boekband. De klamparmen bevatten mooie, gegraveerde versieringen in de vorm van florale en ornamentele motieven. De uitvoering is geïnspireerd op roomse gebedenboekjes die in België decennialang bijzonder populair waren.
Gegevens: Meesterteken: Jan Willem van Sull, Geertruidenberg (1816-’40); jaarletter: 1829. Keur: Breda; tweede gehalteteken (.833).
Personalia: De voorste schutbladen bevatten familiegegevens van Dimmen Van der Velde (geboren op 15 januari, 1786) en Elisabeth Groenendijk (geboren op 22 oktober, 1796); getrouwd op 22 februari, 1819. Tevens het huwelijk van Willemtje van der Velde met Jakob Buth, en kinderen geboren uit dit huwelijk: Leendert (1844), Dimmen (1846) en Johannis (1851).
Titelgravure
Klamparm
Keur- en merktekens
Inhoud: BIJBEL; Dat is, de gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen, nevens de Gezangen […], 1809 [NT: 1807]. Te Haarlem: By Johannes Enschedé & Zoonen, 1809.
1810
BINDING: In 8° (18 x 12 x 7,5 cm). Contemporaine, segrijnleren boekband, goud op snee, geciseleerd. Dubbele, zilveren sluitingen. Muiters en aanzetstukken bevatten liggende ovalen met daarop een vredig dorpszicht en een boerenechtpaar. De klamparmen hebben verticale ovalen met afbeeldingen van langgerokte dames bedrijvig met het binnenhalen van land- en tuinbouwproducten. Links brengt een boerin een gebladerde tak snijmaïs mee, terwijl zij in haar andere hand een gedraaide hoorn van overvloed draagt om de oogst te verzamelen. Rechts lijkt dezelfde vrouw takken snoeihout voor een haardvuur te vergaren.
Gegevens: Meesterteken: Ype Bruinings, Joure (1813-’28); jaarletter: 1826.
Personalia: Initialen klamparmen: A.S. (Aafje Schagen) + 1826
Titelgravure
Dorpszicht
Boerenerf
Inhoud: BIBLIA, Dat is, de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Te Amsterdam, By de Compagnie, 1810.
1810
BINDING: In 8° (18 x 12 x 7,5 cm). Zwarte boekband in segrijnleer;
Gegevens: Meesterteken: onduidelijk. Mogelijk Johannes Raaijmakers, Breda (1807-’11) & Willem Andreas Raaijmakers, Breda (1811-’41)
Personalia: Inscripties middenstukken, recto-zijde: ‘Y D Stastra’ (eveneens in bovenslot), verso-zijde: ‘1844’.
Titelgravure
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schifture, […] (Statenvertaling). Te Amstelredam, by de Compag., 1810.
1819
BINDING: In 8° (15 x 9 x 4,5 cm). Zwarte, segrijnleren boekband; goud op snee, licht geciseleerd. Dubbele, opengewerkte zilveren boeksloten met voorstellingen van Aäron en Mozes (klamparmen) en de vier evangelisten (aanzetstukken en klampen). Beide platten aan drie zijden omzoomt met zilveren randen.
Gegevens: Meesterteken: onduidelijk. Jaarletter-sloten: 1823; jaarletter-randen: 1827
Links: Aäron - Rechts: Mozes
Inhoud: [BIBLIA] HET NIEUWE TESTAMENT; ofte alle boeken des Nieuwen Verbonds […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Te Amsterdam, J. Brandt & Zoon, P. den Hengst en Zoon, de Erven Wed. F.G. onder de Linden en de Wed. N.T. Gravius, 1819.
1833
BINDING: In 8° (15,5 x 10 x 7 cm). Zwarte segrijnleren boekband en vergulde snede. De opengewerkte vierzijdige randen tonen een weelderig decor van bloemen en guirlandes. De boeksloten, aanzetstukken en muiters tonen langgerokte dames in verschillende poses en attributen, omgeven door stijlverwante bladslingers.
Deze prachtige handbijbel – geheel in Friese stijl – etaleert een schitterend voorbeeld van de Friese zilversmeedkunst. Het linkse boekslot toont Spes, leunend op een anker (hoop). De vogel op de linkerhand is een allusie op vrijheid, maar ook zachtmoedigheid en vrede. De vrouw op het rechtse boekslot verbeeldt Sapienta (wijsheid) die een open boek draagt op de linkerarm, met de rechterarm leunend op een zuil. De zuil verwijst naar de stabiliserende uitwerking van toegepaste wijsheid.
Vervolgens de dames afgebeeld op muiters en aanzetstukken. Eén vrouw draagt een zogenaamde ‘hoorn des overvloeds’ als teken van hemelse vrijgevigheid, rijke zegen en onvergankelijk geluk. De andere vrouw wordt afgebeeld met een palmtak wat zinspeelt op vreugde, vrede en overwinning met het vooruitzicht op het eeuwige leven (Openbaring 7:9). Het doet denken aan de intocht van Christus in Jeruzalem waarbij een menigte hem verwelkomde met gebruikmaking van palmtakken (Markus 11:8-10).
Personalia: Inscripties binnenkant sloten: ‘I J G’ (boven) en ‘1836’ (onder).
Spes (hoop)
Aanzetstuk
Sapienta (wijsheid)
Muiter
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […], 1833. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, [NT: 1833].
1836
BINDING: In 8° (16 x 9,5 x 7 cm). Zwarte boekband in haaieleer/pukkelstructuur;
Gegevens: Meesterteken: Ignatius Meinardi Rijkholt, Leeuwarden (1812-’35); Keur: Leeuwarden
Personalia: Initialen: IJ. J. J. 1860 binnenkant sloten
Titelgravure
Oogsttafereel
Oogsttafereel
Fluitspeler
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1836.
1840
BINDING: In 8° (15,5 x 10 x 7 cm). Groene marokijnleren boekband met vergulde snede. Elegant, opengewerkt boekbeslag met dubbele boeksloten, aanzetstukken, klampen en 3-zijdige randen. De korte zijden van het randbeslag tonen zwaantjes op het water. Op de lange rand, tussen muiters en aanzetstukken, rieten manden gevuld met bloemen. Verdere versieringen in een opengewerkt, floraal decor in de vorm van snijbloemen en groen loof. De randen zijn afgeboord met een parelrandje.
Op muiters en aanzetstukken prijken bloemenmeisjes, gevat in ovalen. In dezelfde stijl tonen de klamparmen Bijbelse figuren in actieve poses. Links Abraham die zijn zoon Isaäk offert. Met het mes in de aanslag, wendt Abraham zijn blik af. Het lijkt alsof zijn aandacht getrokken wordt naar de roep van Gods engel om af te zien van deze daad (Genesis 22:9-12). Rechts is een afbeelding van Simson met weelderige haardos die een leeuw verscheurt (Rechters 14:5, 6). Bijbelse figuren op boekbeslag komen vaak voor, maar zelden in deze combinatie. Mogelijk had de oorspronkelijke eigenaar van dit bijbeltje een speciale connectie met Abraham en Simson, twee markante personen uit het Oude Testament.
Gegevens: Meesterteken sloten en randen: Rudolphus J. Feenstra, Sneek (1834-’40). Tweede gehalteteken, 833/000. Stadskeur: Leeuwarden. Jaarletter: 1818.
Dat de datering van het meesterteken afwijkt van de jaarletter kan verschillende verklaringen hebben: 1) Hoewel dit meesterteken pas in 1834 in gebruik werd genomen, was Feenstra al van 1815 als edelsmid actief. Dit werkstuk kan dus van veel eerder dateren. Of 2) Het meesterteken kwam veel eerder in gebruik, maar werd pas later officieel geregistreerd.
Personalia: Inscripties binnenkant klamparmen: ‘B.F. Terpstra’ (boven), ‘1863’ (onder)
Bijbelse figuren
Abraham offert Isaäk
Bloemenmeisje
Simson verscheurt leeuw
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1840.
1840
BINDING: In 8° (16 x 9,5 x 6,5 cm). Zwarte, segrijnleren boekband; goud op snee, licht geciseleerd. Dubbele zilveren boeksloten met driezijdige randen met guirlandes en florale motieven. Boekbeslag met vrome voorstellingen. Aanzetstukken: zaaien en planten met behulp van spade (links) en bidden om zegen (rechts). Klampen: overvloedige oogst en zegen in fauna en flora (links) en dankgebed (rechts)
Gegevens: Anonieme edelsmid. Geen merken of stempels aangetroffen. Emdens zilver.
Personalia: Zilveren plakketje op voorplat met initialen ‘M H U’ (Meefke H. Uphoff)
Links: Planten - Rechts: Bidden
Links: Christus - Rechts: Mozes
Links: Oogsten - Rechts: Dankgebed
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1840.
1840
BINDING: In 8° (15,5 x 10,5 x 7,5 cm). Bruinlederen boekband. Dub
Gegevens: Meesterteken-sloten: Gebr. J.H. Roelfsema, Winsum (1864-1910).
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘ G W N’; onderslot: 1873.
Titelblad
Klamparm & aanzetstuk
Klamparm
Detail muiter & rand
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche Heylige Schrifture, […] (Statenvertaling). Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1840.
1847
BINDING: In 8° (15,5 x 10 x 7 cm). Zwarte, segrijnleren boekband en vergulde snede.
Dit Bijbeltje bevat zilverwerk uit de biedermeierperiode en bestaat uit een paar flinke sluitingen en driezijdige omranding. Het kantbeslag bevat overwegend florale motieven met in de hoeken fleur-de-lis. Tussen de ajour bewerkte krullen op de muiters, klamparmen en aanzetstukken zijn verhoogde tussenstukken verwerkt. Deze onderdelen zijn uit één stukje zilverplaat gedreven en aan de achterzijde verstevigd met een montagestrip. Zo ontstaat het effect van massief sluitwerk, welke indruk versterkt wordt door het geribde oppervlak van de tussenstukken.
Gegevens: Meesterteken: S.T. Reitsma, Lemmer / Sneek (1841-‘57). Jaarletter: 1854.
Titelgravure
Aanzetstuk & klamparm
Klamparm met tussenstuk
Inhoud: BIBLIA, dat is de Gantsche H. Schrifture […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1847.
1849
BINDING: In 8° (15 x 9,5 x 7,5 cm). Contemporaine, bruinlederen boekband met vergulde snede. Dubbele, opengewerkte zilveren sloten, 4-zijdige randen, scharnierende rugbeschermers en middenstukken. De opengewerkte boeksloten zijn prachtig vormgegeven met ornamentele motieven. De gegraveerde randen verbreden naar het centrum en zijn fijn afgeboord met een parelrandje en bredere kabellijn.
Gegevens: Meesterteken: Hendrik Adema (of Adama), Leeuwarden (1846-73); jaarletter: 1851; tweede gehalteteken (.833).
Inhoud: BIBLIA, Dat is de gantsche Heylige Schrifture […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Voor de Nederlandsche Bijbel Compagnie. Te Amsterdam: J. Brandt & Zoon en P. Proost. Te Haarlem: Johannes Enschedé & Zonen, 1849. Met bladgrootte gravures van Bijbelse taferelen.
1851
BINDING: In 8° (15,5 x 10,5 x 7 cm). Zwarte, segrijnleren boekband. Dub
Gegevens: Meesterteken: Albertus Martein Sustring Jz., Sneek (1835-‘73). Keur: Leeuwarden; jaarletter: 1854.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘ B. H. Boschman’; onderslot: 1864.
Inhoud: BIBLIA, Dat is de gantsche Heylige Schrifture […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1851.
1853
BINDING: In 8° (15,5 x 10,5 x 7 cm). Zwarte boekband in haaieleer/pukkelstructuur. Dub
Gegevens: Anonieme edelsmid (meestertekens ontbreken). Keur: Schoonhoven; jaarletter: 1857.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘ A L’; onderslot: 1876.
Titelblad
Detail
Inhoud: BIJBEL, Dat is de Gansche Heilige Schrift […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1853.
1853
BINDING: In 8° (16 x 10 x 7 cm). Zwarte, segrijnleren boekband;
Gegevens: Meesterteken-sloten: Willem Roelfsema, Winsum (1830-’59); jaarletter: 1844.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘ 1844’; onderslot: ‘H E’.
Detail aanzetstuk en rand
Detailfoto klamparm
Inhoud: BIJBEL, Dat is de Gansche Heilige Schrift […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1853.
1853
BINDING: In 8° (15,5 x 10 x 7 cm). Bruine, lederen boekband; goud op snee. Dubbele boeksloten en vierzijdige randen met florale en ornamentele motieven.
Gegevens: Meesterteken: Gebr. J. & D. Veenstra, Leeuwarden (1841-’71). Keur: Leeuwarden; jaarletter: 1855.
Personalia: Geen.
Detail aanzetstuk en rand
Inhoud: BIJBEL, Dat is de Gansche Heilige Schrift […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1853.
1853
BINDING: In 8° (16 x 10 x 7 cm). Bruine, lederen boekband; goud op snee. Dubbele boeksloten en vierzijdige randen in filegrijn zilver.
Gegevens: Meesterteken-sloten & randen: Weduwe W. Roelfsema, Winsum (1860-’64); jaarletter: 1859.
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘ K J S’; onderslot: 1864.
Detail aanzetstuk & klamparm
Binnenkant klamparmen & inscripties
Detail muiter & rand
Inhoud: BIJBEL, Dat is de Gansche Heilige Schrift […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1853.
1855
BINDING: In 8° (16 x 10 x 7 cm). Zwarte boekband in haaieleer/pukkelstructuur;
Gegevens: Meesterteken-sloten: Weduwe W. Roelfsema, Winsum (1860-’64); Meesterteken-randen: gebroeders Reitsma S.F., Heerenveen (1859-’92)
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘ T L Piersma’ (= Trijntje Lieuwes Piersma (1834-1914), Surhuizum, Nederland); onderslot: 1862. Op schutbladen diverse genealogische informatie.
Titelblad
Geciseleerde snede
Klamparm
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche Heylige Schifture, […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1855.
1861
BINDING: In 8° (15,5 x 10 x 6,5 cm). Zwartleren boekband, goud op snee, geciseleerd. Dubbele, zilveren boeksloten en driezijdige randen met typisch zilverbeslag uit Drenthe. Het opvallende patroon van de zilveren sloten is verkregen door een werkwijze, waarbij dun zilverplaat tussen twee stempels werd gemodelleerd. In de bovenkant van een stempel werd het motief verdiept en in de onderkant verhoogd aangebracht. De mooi geciseleerde snede van het boekblok maakt deze Bijbel tot een aantrekkelijk beslagen boekje.
Gegevens: Meesterteken-sloten: Hemmo Hemmes jr., Assen (1883-1919); meesterteken-randen: Jan Hemmes, Smilde/Assen (1871-’83)
Personalia: Inscripties bovenslot: 1892; onderslot: ‘G.H.’.
Gesiceleerde snede
Inscripties
Inhoud: BIJBEL, Dat is, de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederl. Bijbel Compagnie. Te Amsterdam: J. Brandt & Zoon; Te Haarlem: Joh. Enschedé & Zonen, 1861.
1861
BINDING: In 8° (15,5 x 10 x 6 cm). Contemporaine, zwarte boekband (haaienleer), goud op snee. Met twee zilveren aanzetstukken, muiters en klamparmen waarop graveersel in florale motieven.
Gegevens: Meesterteken: Kanninga, Drachten (1865-’73)
Personalia: Inscripties klamparmen: J.S. Altema + 1866
Inhoud: BIJBEL, Dat is, de Gantsche H. Schrifture, […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederl. Bijbel Compagnie. Te Amsterdam: J. Brandt & Zoon; Te Haarlem: Joh. Enschedé & Zonen, 1861.
1870
BINDING: In 8° (17 x 10 x 6 cm). Zwarte, segrijnleren boekband;
Gegevens: Meesterteken: Jan P. van der Does, Goes (1851-’87)
Personalia: Geen
Aäron
Evangelisten Mattheüs & Lucas
Mozes
Inhoud: [BIBLIA] NIEUWE TESTAMENT, of alle boeken des Nieuwen Verbonds onzes Heeren Jezus Christus, […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1870.
1870
BINDING: In 8° (15,5 x 10,5 x 6,5 cm). Bruin-leren boekband, goud op snee. Dubbele zilveren boeksloten en driezijdige randen.
Gegevens: Meesterteken-sloten: Gebr. Roelfsema, Winsum (1864-?); meesterteken-randen: Jan Hemmes, Smilde/Assen (1871-’83)
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘A L’; onderslot: 1876.
Titelblad
Aanzetstuk & randbeslag
Aanzetstuk & klamparm
Inhoud: BIJBEL, Dat is, de Gantsche Heilige Schrift, […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen, nevens de Gezangen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1870.
1875
BINDING: In 12° (13 x 9 x 5 cm). Bijbeltje met overslag- of enveloppe-sluiting. Gegraveerd zilveren ‘knipje’, zilveren rand op overslag. Contemporain, bruin leder, goud op snee. Op het zilverbeslag werden ornamentele graveringen aangebracht.
Gegevens: Anonieme edelsmid. Geen meesterteken of keurmerken
Titelblad
Knipsluiting
Graveringen-details
Inhoud: [BIBLIA] NIEUWE TESTAMENT, of alle boeken des Nieuwen Verbonds onzes Heeren Jezus Christus, […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1875.
1875
BINDING: In 12° (13,5 x 9 x 5 cm). Bijbeltje in schildpadband met dubbele sluiting en scharnierstukken en goud op snee. Verguld zilverbeslag, opgebouwd met getrokken draadwerk op onderliggend filigrain. Mogelijk is de schildpad boekband 18e eeuws.
Gegevens: Anonieme edelsmid. Geen meesterteken of keurmerken
Titelblad
Muiter
Aanzetstuk & boekslot
Inhoud: [BIBLIA] NIEUWE TESTAMENT, of alle boeken des Nieuwen Verbonds onzes Heeren Jezus Christus, […] (Statenvertaling); Het boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1875.
1884
BINDING: In 8° (18 x 12 x 7 cm). Zwarte, segrijnleren boekband;
Gegevens: Meesterteken-sloten: Arien Sweering, Meppel (1853-’79); meesterteken-hoeken: Willem Lobstein, Schoonhoven (1860-’75)
Personalia: Inscripties bovenslot: ‘ J K ‘; onderslot: 1856.
titel
zilverbeslag met schelpmotief
geciseleerde snede
Inhoud: BIBLIA, Dat is de Gantsche Heylige Schrifture, […] (Statenvertaling); Het Boek der Psalmen […]. Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie, Amsterdam [en] Haarlem, 1884.
1892
BINDING: In 2°, folio (44,5 x 30 x 12 cm). Contemporaine, roodbruin leren boekband met blindgestempelde platten; goud op snee. Zes geografische kaarten naar Nicolaes Visscher. Met twee zilveren aanzetstukken, muiters met ornamentele motieven, en klamparmen met versieringen van bladgroen en florale motieven; hoekstukken met uitlopende hartfiguren.
Gegevens: Meesterteken: Jan Albr. van Lintveld senior, Amsterdam (1833-’64). Jaarletter: 1844 (hoekstukken: 1826)
Titelgravure
Detail zilverbeslag
Detail zilverbeslag
Inhoud: BIBLIA; Dat is, de Gantsche H. Schrifture, vervattende alle de Canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments […]; Door Last der Hoogh-Mog: Heeren Staten Generael […] (Statenvertaling). Bij de Nederlandsche Bijbel-Compagnie. Te Amsterdam, J. Brandt & Zoon. Te Haarlem, Johannes Enschedé & Zonen, 1892.
